19 Tetor, 2025

Ky nuk është një tekst për jetën e natës (të paktën jo ekskluzivisht)

Kur isha 15 vjeç, përdorja çdo arsye të mundshme për të dalë nga shtëpia. Jo për ndonjë aventurë të madhe, por për të qenë “jashtë”, në qytet, në ajër, në ndonjë koncert, diku ku muzika nuk dëgjohej në kufje, por në trup. Në ato orë të vona me shokët, ndonjë cigare që qarkullonte dhe ndonjë kolonë makinash që nuk dinte ku po shkonte, kishte diçka të shenjtë. Një ndjesi e vogël lirie. Nuk e dija ende, por aty po filloja të kuptoja çka do të thotë të jesh artist, jo si profesion por si mënyrë e të jetuarit.

Kjo është një nga paradokset që përshkon këtë tekst. Ne duam të jemi pjesë e diçkaje të bukur, anonime, që na tejkalon një koncert ku askush nuk filmon, një bisedë ku askush nuk pozon për Instagram. Por shpesh ndjejmë që duhet të jemi “dikush” për të marrë pjesë. Lexojmë libra që të dukemi si njerëz që lexojnë libra. Dëgjojmë muzikë për ta përdorur si “influencë”. Postojmë më shumë se sa ndjejmë, sikur çdo ndjenjë duhet të ketë një pronar.

Në këtë sistem edhe krijimi shitet si përvojë. Të jesh “krijues përmbajtjeje” është bërë një mënyrë për të jetuar, ndoshta e vetmja që duket e mundshme për shumë të rinj. Demokracia e rrjeteve sociale na ka dhënë zë, por edhe një urdhër të heshtur: publiko, trego, promovo. Si të mos e “jetosh” lodhjen?

Sot sikur po ndodhë një fenomen, po merr një formë edhe më ironike, ne jemi një shoqëri ku pothuajse të gjithë duan të jenë artistë, por askush nuk do të jetë audiencë. Në evente kulturore shpesh shfaqen ata që do të performojnë në të ardhmen, e jo ata që duan thjeshtë të dëgjojnë, dhe kjo është humbje. Siç thoshte Fran Lebowitz, një kulturë e mirë nuk ndërtohet vetëm nga artistët, por edhe nga një publik i vëmendshëm, i dashuruar pas artit. Një publik që dëgjon me vesh, jo me kamerë.

Nëse të gjithë janë DJ por askush nuk vallëzon atëherë muzika humbë kuptimin. Nëse të gjithë janë poet por askush nuk lexon, fjala bëhet zhurmë. Prandaj, pyetja nuk është pse duam të jemi artistë, por pse kemi harruar të gëzojmë artin pa e përvetësuar.

Kjo është një pyetje që më ndjekë edhe mua, sidomos në netët kur jam në ndonjë event lokal, aty ku energjia është e madhe, por dikush gjithmonë e shikon vetveten në pasqyrë. Çfarë do të ndodhte sikur të vallëzonim më shumë? Sikur të dëgjonim më gjatë para se të flisnim? Sikur të ndaleshim, e ta lëshonim pak atë obsesionin për të qenë “të veçantë”?

Walter Benjamin shkroi dikur se “masa e shpërqendruar e përthithë veprën e artit.” Ndoshta unë s’dua më të “përthith” artin. Dua të përthithem prej tij nga një këngë që më bën të harroj veten, nga një poezi që nuk kuptohet menjëherë, nga një moment që nuk kërkon të postohet. Dua të eksperimentoj me mënyra për t’u zhdukur në art, jo për ta zotëruar atë.

Në fund, ndoshta është po ajo ndjesi e hershme kur largohesh nga shtëpia në heshtje, e ndjenë se diçka interesante të pret jashtë dhe kur ajo ndodhë, për pak çaste nuk je më “artist” apo “audiencë”. Je vetëm pjesë e një rryme që s’ka autorë, as pronë. Një lloj lirie që s’e mundë dot as rrjeti, as tregu, as fama.