November 29, 2023

Note: Ky blog është krijuar për t’iu ofruar juve një këndvështrim të sinqertë rreth temave të caktuara, duke filluar nga librat dhe kultura, e deri tek mendimet dhe qëndrimet tona. Çfarëdo që të duket personale, mos e konsidero të tillë. Disa janë të bazuara në eksperienca personale, disa në vlerësime filozofike e psikologjike, e disa të tjera në evidencë. Ideja është që të mësosh diçka nga përvojat tona dhe pse jo të të gjenden ndonjëherë në jetë. No hard feelings. It’s all based on a true story. Paper Team

Javën e kaluar, e mësova se gjuha angleze ka më shumë eufemizma për vdekjen sesa çdo gjuhë tjetër. E mësova se grekët e lashtë nuk kanë pasur fjalë për ngjyrën blu dhe se alfabeti i Hawaiit ka vetëm 13 shkronja.

Pra javën që shkoi, më kaploi një kureshtje dhe i pata tërë këto pyetje. Çfarë do të thotë kjo për ne? A i frikësohemi kaq shumë vdekjes? Si e përshkruajnë grekët detin? A janë 12-të shkronja me të vërtetë të mjaftueshme? Pastaj, nëse nuk paska ekzistuar fjalë për ngjyrën blu, a ekziston në çdo gjuhë një fjalë e vetme për dashurinë?

Çdo gjuhë duhet të ketë të paktën një fjalë për dashurinë. Për dhembshurinë. Për mirësinë. Për frutat, borën dhe për anën e butë dhe të ndjeshme që duhet ta ndjejmë në krahun e njëri-tjetrit.

Ne duhet të kemi fjalë për të përshkruar çdo gjë që të mos ndihemi vetëm. Na duhet fjalë specifike për çdo lloj trishtimi, akoma më shumë për ato lumturie. Vetëm atëherë do të ishim të gatshëm të diskutonim për çdo gjë.

Nganjëherë “mirë” nuk mjafton për ta kuptuar të tjerët se ajo që unë me të vërtetë po ndjej është “aq mirë, sa më duket se po rrezatoj”.

Të gjitha këto i mësova kur shkrimtarët realizuan atë për të cilën ata ndjenin pasion, i cili është shkrimi. Të gjitha i gjeta të dokumentuara në letra nga ata të cilët stilolapsin e konsideruan si armën e vërtetë për ta ndryshuar botën.

Ju mund të pyesin cilët janë ata dhe çfarë mund të mësoni ju nga ata.

Charlotte Brontë

“Po lexoja Austen dhe Brontë. Askush nuk mund të krahasohet me to.” (Citim nga triologjia Fifty Shades, 2015)

Kjo ishte hera e parë që dëgjova për një shkrimtare si Charlotte Brontë. Ajo është përfaqësuesja më e denjë e periudhës Viktoriane në letërsi. Letërsia e Epokës Viktoriane karakterizohej nga përshkrime të njerëzve të zakonshëm që kishin një jetë të vështirë. Ato ishin të destinuara për më shumë sesa thjesht argëtim. Lexuesit ishin të interesuar për heronjë, si dhe për artin popullor dhe romanet viktoriane ua dhuronin pikërisht këtë.

Jeta e Brontë signifikohej nga një jetë plot dhimbje, fakti që humbi nënën në moshë shumë të re dhe dy motrat gjatë rrugëtimit të saj me letërsinë, e la gjithmonë kanalin e saj të dhimbjes hapur të cilin e mbushi me novela dhe poezi. Veprat e saj të cilat janë të bazuara në dhimbje dhe histori personale janë: Jane Eyre (1846), Agnes Grey (1847), Wuthering Heights (1847), The Tenant Of Wildfell Hall (1848),  Shirley (1849), Villette (1853), si dhe The Professor (1857).

Vepra e cila edhe e simbolizon Brontë është Jane Eyre. Teksa e identifikon mënyra se si e përshkruan pasionin, prej 10 viteve, ajo krijoi personazhe dhe ngjarje që u lidhën me veten e saj. Dinamika e zjarrtë, pasionante mes Jane Eyre dhe Edward Rochester ka mahnitur lexuesit dhe shkrimtarët për gati dy shekuj.

Brontë është një figurë e rëndësishme në historinë e poezisë së shekullit të 19-të, sepse karriera e saj ilustron ndryshimin e shijeve letrare nga poezia në prozë dhe sepse ajo përdori me mjaft mjeshtëri mënyrat poetike që u bënë karakteristike për periudhën viktoriane.

Virginia Woolf

Virginia Woolf njihet si një nga shkrimtaret më novatore të shekullit të 20-të. Ndoshta më e njohur si autorja e Mrs. Dalloway (1925) dhe To the Lighthouse (1927), ashtu si shkrimtare e eseve, ditarëve, letrave dhe biografive.

Të jesh e zoja në shkrime si dhe të posedosh aftësi për të luftuar për fusha tjera do shumë guxim. Në kohën e saj, Woolf ishte e njohur për shkrimet e saj që promovonin politikën liberale, veçanërisht lëvizjen e sapolindur feministe. Shkrimi i saj non-fiction, duke përfshirë A Room of One’s Own (1925) dhe traktin antifashist Three Guineas (1938), është qendror në “kanunin” feminist të “valës së parë”.

Temat të cilat i mbizotëronin veprat e Virginias ishin ambicia, suksesi dhe dështimi.

Nëse e pyesim veten se si e ndërroi Virginia botën, përgjigjja është kjo. Si një ndër shkrimtaret klasike moderniste më të guximshme, ajo ishte e para që ngriti pyetjen se pse gratë nuk mund të jenë të pavarura?! Nisur nga epoka nga e cila vjen, femrat janë mësuar gjithmonë të jenë të nënshtruara në natyrë, ndërsa Virginia theu tabun.

William Shakespeare

“Të jesh apo të mos jesh: kjo është çështja.”, një nga rreshtat më të famshëm të Shakespeare, e definon saktë personalitetin e tij – kaotik dhe kreativ.

Ai zotëronte fushat kryesore të artit – shkrimin, aktrimin dhe pikturën. Shekspiri kishte zgjuarsinë dhe mençurinë për të observuar komplote dhe ide nga shumë shfaqje të asaj epoke dhe t’i shndërronte ato në poezitë më të mira. Ai gjithashtu kishte njohuri për ndjenjat dhe motivet e personazheve, trajtimin e dritës dhe errësirës, ndryshimin e ritmit dhe peshimin e së drejtës dhe të gabuarës.

Veprat më të famshme të Shakespeare: The Merchant of Venice, A Midsummer Night’s Dream, Twelfth Night, Romeo and Juliet, Macbeth.

Ai ndryshoi botën në hapa të vegjël, edhe në shpikjen e fjalëve si: akomodim, ajrore, habi, apostrofë, atentat, të mbarë, dekurajoj, dislokoj, pakësohen, plot ngjarje, ekspozim, i pafuqishëm, madhështor, e pavend.

Shekspiri mbetet jetik sepse dramat e tij paraqesin njerëz dhe situata që ne njohim sot. Personazhet e tij kanë një realitet emocional që kapërcen kohën dhe dramat e tij përshkruajnë përvoja të njohura, duke filluar nga grindjet familjare deri te dashuria e lufta. Fakti që dramat e tij interpretohen dhe përshtaten në mbarë botën nënvizon tërheqjen universale të tregimit të tij.

Charles Dickens

Charles Dickens është shkrimtari më i famshëm në letërsinë angleze. Historitë e tij të tilla si Great Expectations, Oliver Twist dhe A Christmas Carol , kanë vazhduar të formësojnë mënyrën në të cilën ne e kuptojmë Epokën Viktoriane, si i festojmë Krishtlindjet dhe madje edhe si flasim – ka një sërë fjalësh dhe frazash që i atribuohen Dickens, si shpikja ose popullarizimi.

Dhe ndërsa Dickens ka arritur me siguri të përcaktojë epokën në të cilën ai jetoi, është gjithashtu e vërtetë se tregimet e tij ende i flasin lexuesit modern pothuajse dy shekuj pasi filluan të shfaqen. Dickens shkruan për luftën e jetës së përditshme, por edhe idenë se ju mund të bëni një ndryshim pozitiv në jetën tuaj. Ai i përdor historitë e tij për të na thirrur në mirësi dhe megjithëse ato kanë kaluar nëpër breza, ende i flasin zemrës sot. Kjo reflektohet me faktin se Dickens nuk ka qenë kurrë i shtypur. Pothuajse çdo vit publikohet një përshtatje e re televizive ose filmike e veprës së tij për ta mbajtur gjallë veprimet e tij.

Puna e tij ka transformuar botën në të cilën jetojmë, nga mënyra se si i festojmë Krishtlindjet, deri tek kuptimi ynë për klasat sociale dhe varfërinë.