5 Janar, 2025

Tema e ditës së dielë

Kur fillon të shkruash rregullisht, çdo fjalë rrjedh vetë, dhe nuk paraqiten më probleme si paraliza kur nuk di cilat fjalë të përdorësh.

Gjuha shqipe të dhuron hapësirën për të bërë përzierje dialektesh: nganjëherë standarde, nganjëherë toskë e gegë, e nganjëherë edhe fjalë popullore, kur ke dëshirë t’i dhurosh shpirt formës se si shprehesh dhe të tregohesh më i afërt me lexuesin.

Sot do të ndajmë disa shprehje frazeologjike shqipe dhe fjalë të urta (proverba), të cilat harrojmë sa të bukura janë derisa nuk i përdorim.

Sypetrit

Përdoret për të përshkruar dikë që nuk ka frikë, dikë që ka kurajë dhe qetësi – pra, të qenurit sy pa trembur. Ky term reflekton forcën e brendshme.

Vala në zjarr e lepuri në mal

E përdorur nga ana e Shkodrës, kjo shprehje përshkruan situata kur bëhen përgatitje për një rezultat të pasigurt ose të paarritshëm. Është më shumë një shprehje ironike ose paralajmërim që të mos llogariten rezultatet para kohe. Nënkupton përpjekje për diçka që ende nuk është arritur.

Vogëlueshe

Fjalë e butë shqipe që përdoret për të shprehur ngrohtësi dhe dashuri. Si një fjalë e ardhur nga “i/e vogli/a”, shpesh ka kuptim pas përshkrimit të fjalisë “jam vetëm një çupë”.

M’ka marrë malli

Një shprehje që përshkruan një ndjenjë të ëmbël dhe të hidhur, si një fllad i lehtë që sjell kujtime nga e kaluara: zëra, aroma dhe ndjesi që dikur mbushnin shpirtin. Kjo shprehje është dëshmi e dashurisë dhe lidhjeve të thella që mban brenda vetes, një urë midis së kaluarës dhe së tashmes.

Rrapatushe

Përdoret për të përshkruar dikë që bën shumë zhurmë, krijon situata kaotike dhe sjell një atmosferë të zënë me shumë emocione përnjëherë.

Shan gomari veshët e lepurit

Përdoret për persona ose grupe të caktuara që përqeshin papërsosmëritë e dikujt tjetër, përderisa vetë i posedojnë të njëjtat papërsosmëri.

E bukura e dheut

Një shprehje mitologjike dhe folklorike shqipe, që përshkruan bukurinë e jashtme dhe të brendshme të një personi (fizike dhe shpirtërore). Në përralla, heronjtë meshkuj duhej të bënin shumë vepra për të fituar zemrën e të bukurës së dheut.

Fshati që duket, s’do kallauz

Një fjalë e urtë shqipe që përshkruan diçka që duket qartë dhe ka mjaftueshëm prova. Thekson rëndësinë e njohjes së të vërtetave ose situatave të dukshme.

Burrë e grua, mish e thua

Pasqyron natyrën e pandashme, por të ndërlikuar të martesës, ku dashuria (mishi) bashkëjeton me sfidat (thoi). Ajo thekson rëndësinë e kompromisit dhe harmonisë për të ruajtur një marrëdhënie të qëndrueshme, si një vlerë e thellë në kulturën shqiptare.