4 Korrik, 2025

Pamjet e fundit nga banorët e Fushë‑Arrëzit tregojnë një realitet shqetësues: Fabriks e pasurimit të bakrit (“Beralb Sha”) po shkarkon mbetje toksike direkt në lumin Fan, duke bërë ujin të marrë ngjyrë “ndryshku” dhe të kuqe, për shkak të përqendrimeve të larta të sterileve dhe bakrit. Sipas njoftimeve, ndotja ka shkatërruar deri në 90% të gjallesave në këtë lum, duke e bërë zonën thuajse të pajetueshme për organizmat e ujit.

Banorët kërkojnë ndërhyrje të menjëhershme nga autoritetet, duke theksuar rrezikun e madh për shëndetin publik dhe ekosistemin lokal!

Kjo nuk është hera e parë që përmendet ndotja e lumit Fan nga aktivitetet e fabrikës në Fushë‑Arrëz. Që nga viti 2020, aktivistë dhe media kanë dokumentuar ndotje industriale, përfshirë dëmtime tek fauna e lumit dhe gjoba nga inspektorati mjedisor për shkarkime pa kontroll.

Që atëherë, janë regjistruar masa administrative, por problemet vazhdojnë!

Studimet akademike mbi dëmtimin mjedisor në zonën përreth Fushë‑Arrëzit dokumentojnë se pas ndryshimit të procesit flotues, sterilët që përmbajnë sasi të larta të piritit janë depozituar në mënyrë të paqëndrueshme. Kjo rezulton në ujëra me pH të ulët dhe përqendrime më të larta metalesh, duke përkeqësuar ndotjen e përmendur në lumin Fan.

Studimi i vitit 2021 konfirmon se dëmtimi përkeqësohet në përputhje me këto praktika të papërshtatshme industriale.

Duke u nisur nga dëshmitë e banorëve, dokumentet akademike dhe historiku i gjobave mjedisore, del se ndotja e lumit Fan nga mbetjet e fabrikës së pasurimit të bakrit janë diçka e vazhdueshme dhe e rëndë. Banorët kërkojnë situatë të menjëhershme ndaj autoriteteve: monitorim të vazhdueshëm, ndalimin e shkarkimit, rehabilitimin e përmbytjes së ujit dhe mbetjeve të depozituara, si dhe mbrojtjen e shëndetit publik.

Fatkeqësisht, ky nuk është një rast i izoluar. Shqipëria ka një histori të gjatë ndotjeje të lumenjve:

Lumi Gjanica në Fier është i vdekur prej dekadash nga derdhjet e naftës.

Lumi Ishëm në Tiranë ka mbetje urbane dhe ujëra të zeza, duke u klasifikuar si një nga më të ndoturit në vend.

Lumi Drin në Lezhë është bërë kanal mbeturinash.

Lumi Vjosë ka pasur derdhje hidrokarburesh nga Albpetrol.

Liqeni i Fierzës ndotet nga të dy anët e kufirit Shqipëri-Kosovë, pa koordinim efektiv.

Pavarësisht denoncimeve, masat mbeten të pakta: disa gjoba simbolike, premtime për rehabilitim dhe shpallje të vonuara të mbrojtjes mjedisore, si rasti i lumit Vjosë që u kthye në park kombëtar vetëm pas presionit ndërkombëtar.