18 Mars, 2025

A mendon që mendimet, kujtimet dhe ndjenjat nuk zhduken thjesht kur “harrohen”, por ato shtypen në pavetëdije. Pavetëdia nuk është një boshllëk, por një hapësirë aktive ku ruhen përvojat, dëshirat dhe konfliktet që mendja e vetëdijshme nuk i pranon ose nuk është gati t’i përballojë.

Sipas tij, këto mendime të shtypura mund të dalin në sipërfaqe në mënyra të ndryshme, si përmes ëndrrave, rrëshqitjeve gjuhësore ose simptomave neurotike. Prandaj, kjo shprehje nuk është një pyetje thjesht filozofike, por një reflektim mbi mënyrën se si mendja e njeriut ruan dhe përpunon informacionin, edhe kur duket se e ka harruar.

Shprehja e Sigmund Frojdit “Ku shkon një mendim kur harrohet?” lidhet me konceptin mbi pavetëdijen dhe mekanizmat e shtypjes psikologjike. Frojdi propozoi që ëndrrat mund të ofrojnë një pasqyrë të vlefshme për dëshirat dhe konfliktet e pavetëdijshme të një individi.

Kjo ishte një ide e re, pasi ëndrrat shpesh hidheshin poshtë si të pakuptimta ose interpretoheshin në një kontekst më mistik ose fetar. Frojdi propozoi që ëndrrat janë një formë e “përmbushjes së dëshirave”. Ato përfaqësojnë dëshirat, mendimet dhe motivimet e pavetëdijshme që mendja jonë e ndërgjegjshme shtyp.

Ky koncept ka ndikuar jo vetëm në fushën e psikologjisë, por edhe në letërsi, art dhe kulturën popullore.

Frojdi dalloi midis përmbajtjes së dukshme të një ëndrre (ajo që kujtojmë kur zgjohemi) dhe përmbajtjes latente (kuptimi i fshehur psikologjik). Përmbajtja e dukshme është shpesh një version i shtrembëruar i dëshirës që mendja e ëndërrimtarit përpiqet të përmbushë, ndërsa përmbajtja latente është vetë dëshira themelore.

Përmbajtja latente në ëndrra, një koncept i prezantuar nga Sigmund Frojdi në teorinë e tij psikoanalitike, i referohet kuptimeve ose temave të fshehura, simbolike dhe të pavetëdijshme pas ngjarjeve të një ëndrre. Kjo bën kontrast me përmbajtjen e dukshme, e cila është historia ose ngjarjet aktuale që ndodhin në ëndërr, ashtu siç i kujton ëndërrimtari.

A ju ka ndodhur që, pasi keni treguar se keni parë në ëndërr gjak, t’ju thonë “aaa… prishet ëndrra që ke parë”? Ose kur keni treguar se keni parë një gjarpër, t’ju thonë se keni armiq? Kjo është përmbajtja latente e një ëndrre.

Frojdi besonte se përmbajtja latente e një ëndrre shpesh lidhet me dëshirat dhe konfliktet e pavetëdijshme. Këto janë mendime dhe ndjenja që janë aq shqetësuese ose të papranueshme, saqë mendja e vetëdijshme i shtyp ato. Megjithatë, ato mund të shfaqen në një formë të maskuar në ëndrrat tona.

Përmbajtja e fshehtë nuk është drejtpërdrejt e vëzhgueshme, sepse shpesh kodohet ose simbolizohet në përmbajtjen e dukshme të ëndrrës. Për shembull, një ëndërr për humbjen e dhëmbëve mund të ketë një përmbajtje latente që lidhet me ankthin për plakjen ose frikën e humbjes së fuqisë ose kontrollit (megjithëse interpretimet mund të ndryshojnë shumë në varësi të individit).

Një nga aspektet kryesore të teorisë së Frojdit është se mendja përdor mekanizma mbrojtës për të shtypur mendimet dhe emocionet që janë të dhimbshme ose të papranueshme. Disa prej tyre janë:

Procesi i pavetëdijshëm i “shtyrjes” së mendimeve të pakëndshme jashtë ndërgjegjes.

Kanalizimi i ndjenjave nga një objekt ose person në një tjetër (p.sh., një individ i zemëruar me shefin mund të shfryjë zemërimin tek familja).

Atributimi i dëshirave ose ndjenjave të brendshme tek të tjerët (p.sh., një person që ndjen xhelozi mund të akuzojë të tjerët për xhelozi ndaj tij)