13 Shkurt, 2025

Në ditën botërore të radios kujtojmë këto detaje:

Asnjë person i vetëm nuk e shpiku radion. Ajo ishte rezultat i punës së shumë shpikësve si Tesla, Lodge, Marconi, Sarnoff, Edison, dhe të tjerë.

Marconi ishte i pari që krijoi një sistem komercial funksional.

Tesla kishte ide revolucionare, por nuk i zbatoi në mënyrë praktike.

Sarnoff ishte njeriu që e bëri radion një industri të madhe të transmetimit zanor.

Lufta për patentat dhe gjyqet ishin të ashpra dhe shpesh të ndikuara nga politika dhe interesat e biznesit.

1.Oliver Lodge dhe demonstrimi i parë i telegrafisë pa tela (1890)

Oliver Lodge ishte vërtet një nga pionierët e teknologjisë pa tela. Ai realizoi eksperimente të rëndësishme me valët elektromagnetike dhe në vitin 1894 mbajti një demonstrim publik ku përdori një “koherer” (e ashtuquajtura – formë primitive e detektorit të sinjalit të radios) për të treguar se sinjalet mund të transmetoheshin pa tela. Megjithatë, ai nuk zhvilloi një sistem të plotë për komunikim praktik.

2. Tesla dhe pretendimi për shpikjen e radios

Nikola Tesla kishte ide të avancuara për transmetimin e energjisë pa tela dhe kishte regjistruar një patentë për transmetimin e sinjaleve elektromagnetike në 1897. Ai madje zhvilloi disa eksperimente me transmetimin e sinjaleve në distanca të vogla. Por, nuk ka prova të qarta se Tesla e përdori këtë teknologji për një sistem funksional të telegrafisë pa tela përpara Marconit.

3. Marconi dhe suksesi komercial i radios

Guglielmo Marconi është ai që zhvilloi dhe komercializoi telegrafinë pa tela. Në vitin 1901, ai realizoi transmetimin e parë të një sinjali përtej Atlantikut. Ndërsa disa nga teknologjitë e tij ishin të ngjashme me ato të Tesla-s dhe Lodge-it, ai ishte i pari që e bëri radion një produkt të përdorshëm dhe të suksesshëm tregtar.

4. Konfliktet ligjore dhe vjedhja e ideve

Tesla vs. Marconi: Tesla e paditi Marconin, duke pretenduar se ky i fundit përdori teknologjinë e tij.

Në vitin 1943, Gjykata e Lartë e SHBA-ës i dha të drejtë Tesla-s, duke shpallur se patentat e Marconit për radion ishin të pavlefshme sepse teknologjia e tij bazohej në patentat e Tesla-s.

Lodge vs. Marconi: Lodge gjithashtu e paditi Marconin dhe në vitin 1911 arriti një marrëveshje financiare me të.

Marconi bleu patentën e tij për kohererin sintonik dhe i ofroi Lodge një punë të lehtë dhe shumë të paguar si “këshilltar” i kompanisë për gjithë jetën.

5. David Sarnoff dhe zhvillimi i radios komerciale

David Sarnoff, i cili punonte për Marconin, ishte ai që e pa potencialin e radios për transmetim masiv (broadcasting), ndryshe nga Marconi, i cili e shihte radion thjesht si një version pa tela të telegrafit. Sarnoff ishte një nga figurat kyçe që e ktheu radion në një industri të madhe për transmetimin e zërit dhe muzikës.

6. Marconi dhe lidhjet me fashizmin

Marconi ishte një mbështetës i Benito Musolinit dhe mori pozita të larta në regjimin fashist italian. Kjo bëri që, pas Luftës së Dytë Botërore, reputacioni i tij të errësohej disi, sidomos në SHBA.