12 Mars, 2025

Pas njohjes së Xhubletës si pasuri e njerëzimit nga UNESCO, a duhet të merret në mbrojtje edhe veshja popullore e grave nga zona e Medvegjës? Kjo veshje unike, me një histori të lashtë dhe një simbolikë të pasur, përfaqëson një trashëgimi të çmuar kulturore që rrezikon të harrohet.

Krahina etnografike e Medvegjës shtrihet në pjesën veri-lindore të Malësisë së Galabit. Malësia e Galabit ruan gjurmë të lashta të civilizimit me tradita të pasura të kulturës materiale dhe shpirtërore të popullatës autoktone dardano-arbërore.

Veshjet tradicionale të kësaj zone dallohen jo vetëm për bukurinë dhe hijeshinë e tyre, por edhe për simbolet e lashta që mbartin. Qëndisjet e tyre fshehin mistere nga epoka e matriarkatit, paganizmit dhe të krishterimit të hershëm. Ndër simbolet më të spikatura janë ylli gjashtëcepësh, i njohur si Ylli i Davidit, Hëna dhe Dielli, si dhe figura të tjera gjeometrike me domethënie të thellë.

Gjithashtu, këto veshje përmbajnë edhe simbole më të vonshme, si kryqi i Andreut, i cili lidhet me themeluesit e Perandorisë Romake të Lindjes, të njohur sot si Bizanti. Kjo dëshmon për lidhjet historike të Medvegjës me perandorët e mëdhenj romakë të Lindjes, si Konstantini dhe Justiniani, të cilët kishin origjinë dardane.

Madje, veshjet tradicionale të grave nga Medvegja janë pothuajse identike në detaje me veshjen aristokrate të perandoreshës Teodora, bashkëshortes së Justinianit, e paraqitur në mozaikët e Bizantit. Ky fakt e bën edhe më të rëndësishme ruajtjen dhe promovimin e kësaj trashëgimie kulturore.

Profesori Qazim Namani ka studiuar gjerësisht këto veshje dhe ka publikuar punime shkencore mbi to, duke dëshmuar rëndësinë e tyre historike dhe kulturore. Megjithatë, ai nuk duhet të mbetet i vetëm në këtë përpjekje. Institucionet shtetërore dhe organizatat kulturore duhet të ndërmarrin hapa konkretë për ta promovuar këtë veshje dhe për ta regjistruar në listën e trashëgimisë së UNESCO-s.

Shembull, ajo që më së shumti t’i merr sytë dhe vëmendjen është kurora e topthave shumë ngjyrëshe në kokë.

Kurora me shumë ngjyra te kjo veshje që vendoset prej veshi në vesh dhe që nënkupton ylberin që bie në dy lumenj mendohet se simbolizon plleshmërinë, shëndetin, bukurinë dhe zhvillimin e shtatit.

Se veshtë në këtë rast simbolizojnë ujin, kjo e bënë të kuptueshme kur nga veshtë mbi shtatin e gruas lëshohen bistakët e gjatë të punuar prej flokëve dhe rruazave, e të cilat popullata lokale i quan shive, që na shtynë të mendojmë se simbolizojnë shiun, jetën, gjallërinë, shëndetin, elemente këto të paraqitura edhe në mozaikun te veshja e Teodorës.

Elementet e përdorura te stolisja e kokës, që e bëjnë me interes për ta studiuar këtë veshje është edhe shamia që vishet në pjesën e prapme të kokës e cila po ashtu qëndisej me motive të shumta dhe mbulohej me lakuriqin e natës të punuar me përkushtim dhe elegancë duke përdorur rruaza me ngjyra të ndryshme.

Sipas hulumtimeve shkencore është vërtetuar se lakuriqët e natës janë gjitarët më jetëgjatë në botë, në krahasim me madhësinë e trupit të tyre, po ashtu janë mbrojtës të natyrës nga insektet. Nga e gjithë kjo mund të pohojmë se përdorimi i kësaj figure si vrojtues të natës në këtë veshje ka kuptimin dhe të jetëgjatësisë, mbrojtjes nga prapavija prej intrigave, pabesive dhe të këqijave që mund të vijnë njerëzit e ligë.

Për ngjarje të hidhura gratë e këtij rajoni bartnin shamia ngjyrë kafe.

Përveç simboleve astrale që shprehen në këmishë, jelek, te fustanella e gjatë, te kjo veshje bie në sy edhe përdorimi i simboleve ornamentike gjeometrike si:  trekëndëshi, katërkëndëshi, rombi, spiralja, spiralja e dyfishtë, meandri, vijat valore dhe zik-zake, të kombinuara edhe me elemente florale, dhe ngjyra të ndryshme ku e bëjnë të duket shumë autentike dhe origjinale që nga lashtësia.

Këto motive janë hasur shumë shpesh të paraqitura në gurë, qeramikë, enë të ndryshme që nga kohët e hershme parahistorike e deri më tani në të gjitha trevat ku jetuan fiset ilire dhe më gjerë, por jo të shprehura në një ekzemplar të vetëm si në këtë rast.

A do të mund të mbrojmë këtë pasuri të çmuar, ashtu siç u mbrojt Xhubleta?

linku i fotos :https://www.pinterest.com/pin/2814818510506838/